جدول محتوایی
مدیریت ریسک مؤثر در بازارهای مالی مانند فارکس، ارز دیجیتال و سهام به دلیل وجود نوسانات بالا و استفاده از اهرم، از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا این بازارها نوسان‌پذیری زیادی دارند و به دلیل ماهیت دوطرفه بودن آن‌ها، اگر مدیریت ریسک به‌خوبی رعایت نشود، می‌تواند به‌سرعت حساب معاملاتی تریدرهای مبتدی و حتی حرفه‌ای را از بین ببرد.
جمله‌ی معروفی در بازارهای مالی وجود دارد که می‌گویند: «بدترین دشمن یک معامله‌گر، خود اوست.» زیرا احساساتی مانند ترس و طمع سبب می‌شود تا تصمیمات مخرب و ناگهانی توسط آن‌ها گرفته شود. چیزی که کمک می‌کند تا از باخت‌های بزرگ در بازارهای مالی جلوگیری شود، ایجاد یک سیستم مدیریت ریسک صحیح و استفاده‌ی کامل از آن است. داشتن مدیریت ریسک در جنبه‌های مختلف، از مهم‌ترین فاکتورهای یک معامله‌گر حرفه‌ای است که در ادامه روش آن را به شما توضیح خواهیم داد.
انواع ریسک‌های بازارهای مالی (فارکس، کریپتو، سهام)
بازارهای مالی سراسر ریسک هستند؛ از تغییرات ناگهانی قیمت گرفته تا اهرم‌ها، امنیت حساب، اتصال به بازار و… همگی جزو ریسک‌های بازار محسوب می‌شوند که باید برای آن‌ها برنامه‌ی مدیریت ریسک داشته باشید. ما در ادامه مهم‌ترین این ریسک‌ها را به شما معرفی خواهیم کرد.
ریسک‌های سیستماتیک بازار (Systematic Risk)
ریسک سیستماتیک بازارهای مالی به ریسک‌هایی گفته می‌شود که کل بازار را مورد تهدید قرار می‌دهد و تقریباً نمی‌توان جلوی آن را گرفت، بلکه فقط می‌توان روش صحیحی برای مقابله با این ریسک‌ها داشت. از جمله مهم‌ترین این ریسک‌ها می‌توان به بحران‌های سیاسی و اقتصادی، جنگ‌ها، رکود و اتفاقات ژئوپلیتیک اشاره کرد.
• ویژگی اصلی: تأثیر بر کل بازار، نه فقط یک دارایی یا جفت‌ارز خاص.
• روش مدیریت: معامله‌گر می‌تواند با پیگیری اخبار اقتصادی و رویدادهای ژئوپلیتیک، استفاده از تحلیل فاندامنتال، و تعیین حد ضرر (Stop Loss) اثرات آن را کاهش دهد. علاوه بر این، تنوع‌بخشی به سبد معاملاتی و معامله در چند دارایی مختلف می‌تواند ضربه‌پذیری سرمایه را کمتر کند.
ریسک فنی یا تکنیکی (Technical Risk)
ریسک‌های فنی ناشی از استفاده از ابزارهاست. مثلاً در ایران قطعی اینترنت، مشکلات پلتفرم، مشکلات تحریمی، قطعی برق، اجرا نشدن کامل سفارشات و… از جمله ریسک‌های فنی یا تکنیکی هستند.
• ویژگی اصلی: ارتباط مستقیم با کیفیت کارگزار، تجهیزات و زیرساخت‌های معاملاتی.
• روش مدیریت: انتخاب بروکر معتبر، استفاده از پلتفرم‌های به‌روز و مطمئن، داشتن اینترنت جایگزین یا اینترنت موبایل، و حتی نگه‌داشتن اطلاعات تماس کارگزار برای شرایط اضطراری از جمله اقدامات ضروری است. داشتن یک پلن پشتیبان (Backup Plan) می‌تواند معامله‌گر را از ضررهای بزرگ حفظ کند.
ریسک مالی یا نقدینگی (Financial/Liquidity Risk)
مسئله‌ی ریسک مالی یا نقدینگی بیشتر مربوط به خود معامله‌گر است؛ از نحوه‌ی مدیریت پوزیشن‌های خودش گرفته تا ورود و خروج از معاملات و استفاده از اهرم‌های معاملاتی و… که بیشتر به استراتژی معاملاتی کاربر مربوط می‌شود.
• ویژگی اصلی: ارتباط مستقیم با حجم معاملات، لوریج و شرایط نقدینگی بازار.
• روش مدیریت: رعایت اصول مدیریت سرمایه مانند ریسک نکردن بیش از ۱ تا ۲ درصد از حساب در هر معامله، استفاده‌ی منطقی از لوریج، و حفظ نسبت ریسک به ریوارد (Risk/Reward Ratio) منطقی. علاوه بر این، معامله‌گران باید از ورود به بازار در شرایط اسپردهای غیرعادی یا نقدینگی پایین خودداری کنند.
مطلب پیشنهادی: تریدینگ و خانواده؛ چطور بین ترید و زندگی تعادل ایجاد کنیم
نقش روانشناسی در مدیریت ریسک در بازارهای مالی
حالت‌های روانی به‌صورت مستقیم بر تصمیم‌گیری‌های معامله‌گر اثر می‌گذارد. جالب است بدانید که تحقیقات نشان داده است مسائل روانی به‌شدت روی تصمیمات معامله‌گر تأثیر می‌گذارند. عموماً احساساتی چون ترس، طمع، امید کاذب و یا ناامیدی می‌تواند روی قضاوت
انسان به‌شدت اثر بگذارد. بنابراین معامله‌گر نیاز دارد تا مدیریت ریسکی مبتنی بر روانشناسی بازار داشته باشد تا بتواند انضباط ذهنی خود را بالا ببرد. این مدیریت ریسک به‌نوعی زیرشاخه‌ای از مدیریت مالی نیز هست که قواعد مشخص معاملاتی را تعیین می‌کند و باید به آن پایبند بود. تحقیقات نشان داده است ۹۰٪ از معاملات ضررده تریدرها در بازار فارکس به دلیل فشار روانی و عدم پایبندی درست به برنامه‌ی معاملاتی آن‌ها رخ داده است.
در این بین نقش ابزارهای مدیریت ریسک مانند تعیین حد ضرر، حد ضرر متحرک (Trailing Stop)، تنوع‌بخشی به پوزیشن‌ها، مدیریت اهرم، مدیریت حجم و مدیریت حفظ سود کمک می‌کند تا بتوانید در کل یک مدیریت ریسک صحیح داشته باشید. برای مثال، یک نسبت ریسک به ریوارد حداقل ۱:۲ (یعنی انتظار سود دو برابر ریسک) باعث می‌شود معامله‌گر هنگام رسیدن به حد سود به‌موقع از معامله خارج شود و از زیاده‌روی ناشی از طمع جلوگیری کند. در مجموع، پرورش روانشناسی مناسب شامل خودآگاهی، انضباط و به‌کارگیری ابزارهای مدیریت ریسک است تا تأثیر احساسات بر فرآیند تصمیم‌گیری کاهش یابد.
کنترل احساسات و جلوگیری از تصمیمات هیجانی
شما به‌گونه‌ای باید روی احساساتتان کنترل داشته باشید که بتوانید مدیریت ریسک خود را به‌صورت کاملاً صحیح انجام دهید. قدم اول برای این کار خودآگاهی است. شما باید به حدی روی خودتان مسلط باشید که تمامی محرک‌های احساسی فردی مانند ترس، از دست دادن فرصت، انتقام از بازار، رفتارهای عاطفی و… را کنترل کنید. برای داشتن یک مدیریت ریسک صحیح و کنترل خود برای اجرای آن باید موارد زیر را رعایت کنید:
• خودآگاهی احساسی: کنترل احساسات مرحله‌ی بسیار مهمی در مدیریت ریسک است. زمانی که شما یک برنامه‌ی مدیریت ریسک دارید، باید احساسات خود را در مقابل روند و اتفاقات خاص بازار کنترل کنید. نباید نوسانات سبب شود که دچار تزلزل‌های احساسی شوید.
• پایبندی به قوانین معاملاتی: قبل از معامله برنامه‌ی کاملاً مشخصی ایجاد کنید (نقاط ورود و خروج، حد ضرر و اندازه‌ی پوزیشن) و مهم این است که به آن متعهد بمانید.
• پذیرش ضرر و تعیین حد ضرر: مهم‌ترین گام، قبول این واقعیت است که ضرر جزئی از معامله است. با تعیین و پایبندی به حد ضرر مشخص در هر معامله، از تبدیل ضررهای کوچک به زیان‌های سنگین جلوگیری می‌شود. همچنین این کار از فشار روانی ترس از زیان زیاد می‌کاهد.
• اندازه‌گیری ریسک مناسب: معمولاً توصیه می‌شود بیشتر از ۱–۲٪ سرمایه‌ی کلی در یک معامله ریسک نشود تا در صورت زیان، کل حساب حفظ شود. شروع معاملات با حجم کوچک باعث می‌شود معامله‌گر حتی در صورت اشتباه، ضرر کمتری کند و به‌تدریج اعتمادبه‌نفس لازم را به دست آورد.
• تعیین نسبت ریسک-سود مشخص: قبل از معامله، هدف سود مشخصی تعیین کنید و به آن پایبند باشید. به‌عنوان مثال، نسبت ریسک به ریوارد حداقل ۱:۲ موجب می‌شود هنگام رسیدن به هدف اول، معامله را ببندید و از ادامه‌دادن ناشی از طمع زیاد جلوگیری کنید.
مهم این است که در شرایط خاص بازار به استراتژی و مدیریت ریسک از پیش تعیین‌شده‌ی خود پایبند باشید. از تصمیمات آنی و هیجانی در بازار اجتناب کنید؛ کل روز کاری را براساس مدیریت ریسک، مدیریت سرمایه و روش معاملاتی که تعیین کرده‌اید پیش ببرید و خودتان را از احساسات دور نگه دارید.
توسعه ذهنیت مدیریت ریسک
اگر می‌خواهید مدیریت ریسک خود را به‌صورت کاملاً صحیح اجرا کنید، باید حتماً ذهنیت این کار را به‌خوبی حفظ کنید. حفظ سرمایه، برنامه‌ریزی و انتظارات واقع‌بینانه از بازارهای مالی می‌تواند گام‌های نخست توسعه‌ی ذهنی مدیریت ریسک در بازارهای مالی باشد. همان‌طور که می‌دانید، معاملات در بازارهای مالی کاملاً غیرقابل پیش‌بینی هستند. بنابراین با درک این موضوع باید برای هر رویداد و ریسک مالی در معاملات پیش‌رو آماده باشید. مواردی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید وضعیت ذهنی خود در مدیریت ریسک را توسعه دهید و عادات ذهنی مناسبی برای مقابله با هر نوع ریسک در بازار داشته باشید که به شرح زیر هستند:
• تمرکز بر حفظ سرمایه: معامله‌گرانی که ذهنیت مدیریت ریسک دارند، اولویت خود را به ماندگاری سرمایه در دوره‌های زیان اختصاص می‌دهند و سودهای بازار را به‌عنوان پاداش ثانویه می‌نگرند. این تمرکز زمینه‌ی کنترل بیشتر احساسات را فراهم می‌کند.
• انتظار واقع‌بینانه و ثبات: داشتن دیدگاه درست نسبت به نوسان‌های بازار و پرهیز از انتظارات غیرمنطقی، باعث می‌شود تصمیمات هیجانی کمتری گرفته شود. بر اساس تحقیقات، این ذهنیت پیوسته و منظم (ثابت) منجر به پایداری بلندمدت در بازار می‌شود.
• یادگیری از تجربه: هر زیان را فرصتی برای درس گرفتن بدانید. معامله‌گران حرفه‌ای پس از هر ضرر، استراتژی خود را تحلیل می‌کنند تا نقاط ضعف خود را بشناسند و در معاملات بعدی اشتباهات مشابه را تکرار نکنند. این فرآیند باعث افزایش مقاومت روانی در برابر ترس می‌شود.
با توسعه‌ی این روش‌ها، معامله‌گران در شرایط پرریسک بازار می‌توانند با آرامش بیشتری عمل کنند و به‌تدریج به اهداف معاملاتی بلندمدت خود برسند.
حتما بخوانید: روانشناسی معامله و موفقیت در بازارهای مالی
جمع بندی
در این مقاله بیشتر با مدیریت ریسک و مسائل مربوط به روانشناسی مدیریت ریسک‌های مختلف بازار آشنا شدید و دریافتید که با توجه به وجود ریسک‌های متعدد در بازار، کاربران باید برای هرکدام برنامه‌ریزی داشته و بتوانند به‌خوبی این موارد را اجرا کنند. از آن‌جا فشار بازارهای مالی بیشتر روی ذهن و روان معامله‌گران است، صرف داشتن یک برنامه‌ی مدیریت مالی کافی نیست و باید حتماً از نظر ذهنی آماده‌ی اجرای مواردی باشید که در برنامه‌ریزی خود آن‌ها را مشخص کرده‌اید.
